در ششمین جلسه نقد و اندیشه مطرح شد؛
روابط والد و فرزندی؛ مهم‌ترین اصل تربیتی در فضای مجازی/ نبود متولی و چالش ظرف‌های بی‌محتوا
گروه فناوری اطلاعات ــ کارشناسان در ششمین جلسه نقد و اندیشه که با موضوع «کودکان و فضای مجازی» برگزار شد، مهم‌ترین موضوع در این رابطه را آموزش و پرداختن صحیح به آن در تمامی حوزه‌های تربیتی و رشد دانستند و بر ضعف‌های محتوایی و نبود متولی این حوزه در کشور تأکید کردند.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ ششمین جلسه نقد و اندیشه با موضوع کودکان و فضای مجازی امروز چهارشنبه، سوم دی‌ماه با حضور محمدحسین فیروزی، روانپزشک، خسرو سلجوقی، مجری طرح توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان در وزارت ارتباطات و عطیه فلاح شهیدی، کارآفرین و تولید‌کننده محتوا در سالن الغدیر این وزارت‌خانه برگزار شد.
در ابتدای این نشست، محمدحسین فیروزی، روانپزشک با اشاره تفاوت‌های دنیای امروزی با گذشته، گفت: تفاوت زیادی بین اندیشه‌های ما و کودکان امروز وجود دارد و این تفاوت در دو دنیای متفاوت شکل گرفته است. دنیا ما و دنیایی که امروز در آن بزرگ شده‌ایم و کودکان درحال سپری کردن زندگی خود در آن هستند. همه چیز این دنیا‌ها با هم متفاوت است. اما مهم‌ترین چیزی که در این دنیا باید به آن اهمیت دهیم، مسئله آموزش و پرداختن صحیح به آن در تمامی حوزه‌های تربیتی و رشد است.
وی ادامه داد: درحالی که ما برای دریافت مدرک گواهی‌نامه حداقل ۲۰ ساعت باید آموزش ببینیم تا اجازه رانندگی داشته باشیم و آموزش‌های عملی هم در این حوزه می‌بینم، اما برای تربیت و نحوه مدیریت ارتباط با فرزندانمان، این آموزش‌ها را نمی‌بینیم و به آن‌ها بها نمی‌دهیم. به همین خاطر، پدر‌ها و مادر‌ها مفهوم درست و صحیحی از آموزش در خصوص نحوه تعامل و ارتباط کودکشان با خود و نحوه ارتباط با کودک و سایر ابزار‌ها را فرا نگرفته و نمی‌دانند.
فیروزی با بیان اینکه فلسفه تعلیم و تربیت شکل زیر‌بنایی حوزه ارتباط کودک با فضای مجازی است، اظهار کرد: پدر و مادر‌هایی که این فلسفه را ندانند، نمی‌توانند مشکل ارتباط فرزندانشان را با فضای مجازی مرتفع کنند. رشد یک‌سویه، بی‌توجهی به نیاز‌های کودک و عدم درک آن‌ها در روابط والد و فرزندی یکی از مشکلات اساسی در این خصوص است که متاسفانه به آن رسیدگی نمی‌شود. اگر پدر و مادر‌ها نتوانند این مسائل را حل کنند، کودک به دنبال کسب این نیاز‌ها در دنیای دیگر به دنبال آن‌ها می‌رود؛ جایی که دیده می‌شود و احساس می‌کند که ارتباط و تعامل بیشتری با او برقرار شده است.
مهم‌ترین آموزش؛ روابط انسانی میان والد و فرزندی
این روانپزشک با تأکید بر اینکه مهم‌ترین موضوع آموزشی که در ارتباط کودک با فضای مجازی، آموزش روابط انسانی و والد و فرزندی است، گفت: پدر و مادر باید این آموزش را ابتدا به فرزندانشان بدهند تا کودک اطمنان پیدا کند که در مواقع حضور در این فضا چالش‌ها را با ارتباط صحیح و تعامل با پدر و مادرش برطرف کند و اگر این سطوح تعاملی پایین باشد و تقویت نشود، کودک به فضای مجازی پناه می‌آورد و در سطح پایین‌تر آن به مواد و در آخرین سطح به خود روی می‌آورد که افسردگی و مشکلاتی نظیر آن را تجربه خواهد کرد.
وی با بیان اینکه برای حل این معضلات، باید روی ارتباطات والد و کودک کار کنیم، گفت: اینکه رابطه کودک با فضای مجازی بازتر می‌شود و تعامل آن به فضای مجازی بیشتر می‌شود، به علت عدم ارتباط صحیح با والد است. ما باید مهارت‌های ارتباط را به کودکانمان آموزش دهیم و مهم‌ترین مهارت در این حوزه هم این است که ما مهارت‌های ارتباط خودمان را در آن‌ها تقویت کنیم و آموزش بدهیم. کودک وقتی در این فضا آسیب می‌بیند که نتواند سوالات خود را مطرح کند و ارتباط درستی با والدین خود داشته باشد.
این روانپزشک با تأکید براینکه در مواجهه کودک با فضای مجازی و اینترنت باید مدیریت این فضا را یادبگیریم، اظهار کرد: این یادگیری کودک توسط والدین باید انجام شود، تا کودک آسیب نبیند.
ظرفیت‌های خوبی ایجاد شده، ولی کفایت نمی‌کند
بعد از این سخنان، خسرو سلجوقی، مجری طرح توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان در پاسخ به سؤالی مبنی بر میزان آمادگی بستر‌های فضای مجازی کشور برای حضور کودکان، گفت: تاکنون ظرفیت‌های خوبی در این حوزه ایجاد شده، ولی کفایت نمی‌کند. مطالعه‌ای که در سال ۱۳۹۶ بر روی کودکان سه تا شش ساله انجام شد، نشان داد که امروز ۶۵ درصد کودکان کشور دارای موبایل و تبلت هستند و این مقدار نشان‌دهنده یک فرصت خوب است و البته بعضی معتقدند که یک تهدید است.
وی تصریح کرد: دیدگاه ما به فضای مجازی به عنوان یک فرصت خوب برای کودکان است؛ اما متأسفانه هیچکدام از خانواده‌ها به دنبال کسب این مهارت‌ها نرفته‌اند و حتی با مفهوم کنترل این فضا که از طریق یک عملیات ساده ممکن می‌شود و فضا مجازی را برای کودکان محدود می‌ند آشنا نیستند و آن را نمی‌دانند.
سلجوقی با بیان اینکه در دنیا این عملیات و کلیک‌ها برای محدود کردن ارتباطات کوکان با فضای مجازی ایجاد شده است، افزود: در کشور هم ما این کلید را راه‌اندازی و تعریف کرده‌ایم که ازجمله آن‌ها می‌توان به سیم‌کارت‌های کودک، طرح نبات، سیم‌کارت‌های ایرانسل و همراه اول که ویژه کودکان درست شده‌اند، اشاره کرد. این قابلیت‌ها، فضای مناسب‌تری را در اختیار کودکان در مواجهه با فضای مجازی قرار می‌دهد.
هنوز متولی درستی برای کودکان ۵ تا شش سال در کشور نداریم
مجری طرح توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان با تأکید براینکه در کشور هنوز متولی حوزه کودک به معنای واقعی نداریم، تصریح کرد: در تعریف بین‌المللی، سن بین صفر تا ۱۸ سال را کودک می‌دانند و در کشور ما باتوجه به اهمیت نطفه و رشد کودک در قبل از تولد از منفی یک‌سالگی تا ۱۸ سالگی را دوران کودکی اعلام کرده‌اند. این درحالی است که ما هنوز متولی درستی برای کودکان ۵ تا شش سال در کشور نداریم. بهزیستی تنها بر روی مهد‌کودک‌ها مدیریت دارد و اگر خوشبینانه بخواهیم این مسئله را ببینیم، بازهم ۸۷ درصد کودکان توسط خود والدین تربیت و آموزش می‌بینند. به همین خاطر، می‌گوییم که به دلیل عدم متولی، فضای مجازی می‌تواند این آموزش‌ها را در دسترس ما قرار دهد.
وی در پاسخ به این سوال که ما امروز تا چه میزان محیا این حوزه هستیم، گفت: امروز محتوای مورد نیاز ما برای کودکان در فضای مجازی بسیار محدود و کم است، اما همین محتوای موجود هم به درستی استفاده نمی‌شود. به عنوان مثال، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای بازی‌ها را دسته‌بندی کرده و راهنمایی را در این خصوص ارائه کرده است که خانواده‌ها می‌توانند بازی‌ها را با ویژگی‌های روحی، روانی و سنی کودکان و نوجوانان‌شان استفاده کنند؛ اما همین راهنما و کاتالوگی را که بنیاد طراحی کرده است را هیچ‌کسی مورد استفاده قرار نمی‌دهد و فرهنگ این حوزه هنوز برای ما جا نیافتاده است.
سلجوقی ادامه داد: ما به دنبال این هستیم که در این زیست‌بوم با استفاده از زنجیره بلوکی و بلاک چین تمام محتوا‌های موجود در فضای مجازی کشور را دسته‌بندی کنیم؛ اما متأسفانه به دلیلی محدودیت‌ها هنوز اندرخم یک کوچه هستیم. مطالعات نشان می‌دهد که امروز تولید محتوا یکی از مهم‌ترین بستر‌ها و نیاز‌ها برای سرمایه‌گذاری است، ولی هنوز ما آن‌طور که باید در این بستر وارد نشده‌ایم و فعالان اقتصادی ما هم توجهی به این حوزه نداشته‌اند.
بعد از این سخنان، عطیه فلاح شهیدی، کارآفرین و تولید‌کننده محتوا در این خصوص گفت: زمانی که شبکه‌های اجتماعی امروز رایج نبود مردم از طریق ایمیل با یکدیگر ارتباط داشتد و این ارتباطات امروز تقویت شد تا به امروز رسید. در جریان این روند روبه رشد انسان‌ها نشان دادند که یک گرایش شدید نسبت به این ارتباطات و فضای مجازی دارند. بر همین اساس تعامل آن‌ها به حدی شد که در زندگی هم ساعت‌های فراوانی را با اهداف مختلف و به دنبال کسب محتوا‌های گوناگون در این فضا سپری کردند؛ لذا از آنجایی که کودکان الگویی از رفتار‌های پدر و مادر هستند آن‌ها نیز این رفتار را تکرار کردند و با گوشی و فضای مجازی مشغول شدند؛ درحالی که هیچ محتوایی برای آن‌ها نبود و آن‌ها نمی‌دانستند که در این فضا به دنبال چه باید باشند.
وی با بیان اینکه امروز در حوزه محتوا برای کودکان در فضای مجازی ضعیف عمل کرده‌ایم، ادامه داد: بخشی از محتوا‌هایی که برای کودک در فضای مجازی تولید می‌کنیم ویژه والدین است و والدین مسئول در اختیار قرار دادن این محتوا برای کودکانشان هستند. در‌ای صورت اگر بتوانیم خوب این فضا و محتوا را مدیریت کنیم و تولیدات خوبی هم در این حوزه داشته باشیم و محتوای خوبی را هم در اختیار آن‌ها قرار بگذاریم می‌توانیم به فرهنگ‌سازی در ارائه محتوا و استفاده از آن‌ها هم برسیم.
اقتصاد و مالکیت معنوی را در این عرصه به خوبی مدیرت نکرده‌ایم
در ادامه این سخنان، سلجوقی گفت: امروز ما در زیست‌بوم فضای مجازی کودک و نوجوان به این نتایج رسیده‌ایم. به عنوان مثال در عرصه بازی‌های رایانه‌ای فعالیت‌های گسترده‌ای در این خصوص انجام شده است. ولی اینکه چرا نتوانسته‌ایم محتوای خوبی را هم در این خصوص داشته باشیم، به دلیل این است که ما اقتصاد و مالکیت معنوی را در این عرصه به خوبی مدیرت نکرده و نداشته‌ایم. همچنین سرمایه‌گذاران ما هنوز به مفهوم اقتصادی برای تولید محتوا در این عرصه آگاه نشده‌اند.
وی بیان کرد: یکی از موضوعات دیگر در این رابطه این است که ما بتوانیم ساختار‌هایی مانند قوه قضائیه و قوه مقننه را در این فضا وارد کنیم؛ و مالکیت حقوقی محصولات و محتوا‌های تولید شده در این رابطه را هم ایجاد کنیم که متأسفانه در نظام قضایی و اجرایی هنوز این موارد اجرا نمی‌شود.
بعد از این سخنان، فیروزی با اشاره به فلسفه حضور خانواده و مدیریت فرزندانشان در فضای مجازی، گفت: چهار سرمایه در انسان وجود دارد اعم از مالی، انسانی، اجتماعی و مهارتی؛ حال وقتی والدین این سرمایه‌ها را در فرزندانشان نشناسند و نبینند که آن‌ها چه نیاز‌هایی لازم دارند، چه انتظاری باید از مدیریت و حضور مفید در این فضا داشت. امروز پدر و مادر‌ها ابزار‌ها را برای کودک و نوجوان‌شان می‌خرند، ولی از لحاظ محتوایی آن‌ها را گرسنه نگه می‌دارند؛ لذا همین مقدار که تلفن همراه و تبلت در اختیار بچه‌ها می‌گذارند، باید به همان میزان هم محتوا برای کودکان داشته باشیم و برای آن هزینه کنیم. این هزینه کردن برای فرزندان مانند هزینه کردن در سلامت و آینده آنان است. این یعنی ما ظرف‌ها را داریم، اما محتوایی برای آن‌ها آماده نکرده‌ایم.
سلجوقی نیز در ادامه این سخنان گفت: متأسفانه پدر‌ها و مادر‌ها امروز مهارت‌های ارتباط با کودکشان را نیاموخته‌اند و به همین خاطر در مواجهه با این فضا دچار سردگمی و عدم نکسب نتیجه می‌شوند. باید سعی کنیم در این حوزه دانش‌هایمن را به رفتار تبدیل کنیم و انتظارتمان را در این خصوص بالا ببریم.
انتهای پیام
