حسن فارسی تشریح کرد:
بایسته‌های عبور از اختلال‌های فرهنگی در دانشگاه/ ترویج فضیلت‌ها به جای عقلانیت مادی
گروه دانشگاه ــ معاون فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی تهران با تاکید بر اینکه توجه به مسائل اقتصادی و معیشتی تا جایی باشد که هدف نشود، گفت: ما به فرزندان و جوانان خود می‌آموزیم هر که در رسیدن به منافع مادی زرنگ‌تر بود، موفق‌تر است، در حالی‌که اگر فضیلت‌های بزرگ را در آنها نهادینه کنیم، فضیلت‌های کوچک و مادی خواهند آمد.
حسن فارسی، معاون فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی تهران در گفت‌وگو با ایکنا؛ درباره آسیب‌ها و موانع فعالیت‌های فرهنگی حول محور قرآن در دانشگاه‌ها و بایسته‌های عبور از اختلال و تشتت در حوزه فرهنگی در دانشگاه‌ها، اظهار کرد: فرهنگ دایره وسیعی دارد. برای اینکه بخواهیم از حالت اختلال و تشتت در حوزه فرهنگی که دانشگاه هم گریبان‌گیر آن است گذر کنیم، ابتدا بایستی یک نیازسنجی و ذائقه‌شناسی انجام شود. اگر محیط فرهنگی خود را شناختیم قطعا برنامه‌ریزی موثرتری خواهیم داشت و اگر شناخت حاصل نشود، برنامه‌ها هیچ تناسبی با محیط نخواهند داشت و تسلیم ذائقه‌هایی خواهیم شدیم که در ظهور و بروز آنها نقشی نداریم؛ لذا باید تا حدی که می‌توانیم در مراحل مختلف نقش‌آفرین باشیم و برنامه‌ریزی کنیم.
فارسی یادآور شد: باید دانشجو را بپذیریم و با او همدل شویم، این به معنی پایین آمدن از اصول و آرمان‌ها نیست و اتفاقا اصول و آرمان‌های ما می‌گوید باید با نسل جوان همراهی کنیم. جبهه گرفتن در مقابل جوان باعث می‌شود نتوانیم در مسیری که درست‌تر است با هم حرکت کنیم.
حضور مستمر دانشجویان در برنامه‌ها و بیان دغدغه‌هایشان
وی ضعف روحیه تحقیق و پرسش را عامل دیگری برای آسیب به حوزه فرهنگ دانست و گفت: امروز یکی از آسیب‌هایی که در فضای مجازی است، این است که در هر کدام از شبکه‌های مجازی وقتی پیامی می‌آید بدون بررسی صحت و سقم و روحیه پرسشگری درست بوده و اگر پرسشی هم باشد باید به تعبیر حضرت امیر(ع)؛ «سل تفقها و لا تسئل تعنتا» باشد. عدم رعایت این مسئله و نداشتن این روحیه باعث می‌شود به دامن زدن به شایعات در فضای مجازی و حقیقی گرفتار شویم.
ترویج فضیلت‌های بزرگ به جای ترویج عقلانیت خشن و صرفا مادی‌گرا
معاون فرهنگی سازمان جهاد تهران یادآور شد: استفاده از فضای مجازی در حالت عادی یک امر خنثی است و ما می‌توانیم این فضا را سرشار از رذیلت‌ها و یا فضیلت‌ها کنیم. تلاش ما باید این باشد که از این بستر به‌درستی استفاده کنیم؛ چراکه امروز فضای مجازی واقعیتی است که در تاروپود زندگی ما تنیده است. برای گرفتار نشدن به دام رذیلت‌ها در این فضا باید فضیلت‌های بزرگ را ترویج کنیم. متاسفانه یکی از ضعف‌های فرهنگی ما افراط و تفریط و حرکت نکردن بر مدار مبانی فکری مستحکم قرآن و اهل بیت(ع) است.
وی افزود: فضیلت‌های بزرگ مانند ایثار، گذشت، حقیقت‌جویی، صداقت، بلندهمتی، قناعت، پایداری، نوعدوستی، شجاعت، احترام به انسان‌های دیگر و احترام به طبیعت را باید ترویج کرد. وقتی فرزندان خود را صرفا به‌نوعی عقلانیت سخت‌گیر و خشن مادی سوق می‌دهیم و آن را مزیت می‌دانیم در این شرایط چطور انتظار داریم انسان‌ها و جامعه نوع دوست و بخشنده باشند. متاسفانه این مسئله در زندگی برخی از ما حاکم شده و با این اوصاف به‌راحتی نمی‌توان انتظار داشتن جامعه‌ای با فضیلت‌های تراز بالا داشت. راهی که فرهنگ غرب رفته و امروز از آن پشیمان است را برخی از ما‌ها تازه پیش گرفته‌ایم و به آن می‌دمیم.
فضیلت‌های کوچک و مادی در پی فضیلت‌های بزرگ می‌آیند
وی افزود: اگر بر اساس مبانی دینی حرکت کنیم، هم به منطق مادی و عقل معیشت توجه دارد و هم به فضیلت‌های بزرگ تاکید می‌کند. از همین رو است که در اسلام کسی که نمی‌تواند مسائل اقتصادی و معیشتی خود را رفع کند دچار کاستی است و باید امور او را به یک قیم سپرد. ما عقل معاش را قبول داریم، اما تا کجا؟ تا جایی که هدف ما نشود. این باعث شده که در آموزش و فرهنگ‌سازی گرفتار شویم و بگوییم هر کس در رسیدن به منافع مادی زرنگ‌تر بود، موفق‌تر است. در حالی که اگر فضیلت‌های بزرگ را آموزش دهیم و فرهنگ‌سازی کنیم فضیلت‌های کوچک و مادی هم تامین خواهند شد.
حسن فارسی همچنین با تبیین تمایز انسان حکیم و انسان ابزارساز گفت: انسان ابزارساز با طبیعت و انسان‌های دیگر جنگ دارد؛ برعکس او، انسان حکیم با طبیعت نوعی رابطه محبت و عارفانه برقرار می‌کند. انسان ابزارساز دنبال این است که طبیعت را به تسخیر خود در بیاورد تا منافع مادی و کوتاه‌مدت خود را تامین کند و نمی‌داند و یا می‌داند و خودخواهانه لطماتی را به انسان و شرایط زیستی انسان وارد می‌کند که غیرقابل جبران است. تخریب محیط زیست و پشیمانی از آن باز هم بر اساس منافع مادی خود و نه بر اساس یک حکمت آفرینش، محصول این تفکر است. اما انسان حکیم تلاش می‌کند در مقابل تفکر کوتاه‌نگرانه و روحیه خشنی که انسان ابزارساز با طبیعت دارد، رابطه‌ای را تنظیم کند که ضمن بهره‌برداری از طبیعت خراشی به صورت آن وارد نکند. باید بدانیم ذیل تفکر دینی و الهی، ابزارسازی جزئی از تفکر و زندگی انسان حکیم است.
حفظ کرامت دانشجویی
وی افزود: چیزی که تقریبا امروز در جامعه می‌بینیم و می‌شنویم وضعیتی متشتت است؛ یک بخشی از جامعه همچنان به دنبال نگاه دینی است و می‌گوید این نگاه درست است، یک عده تسلیم نگاه مدرن و مادی شدند و همین‌ها اتفاقا به طبیعت لطمه زدند و امروز همین‌ها دنبال حفظ محیط زیست هم هستند. برای از بین رفتن این تشتت‌ها باید نگاه ما ذیل نگاه راهبردی و الگوگیری از حرکت پیامبرانه باشد. حضرت امیر (ع) درباره پیامبر (ص) این‌گونه تعبیر می‌فرمایند: «طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ». ما هم اگر می‌خواهیم موثر باشیم باید در بطن فرهنگ حضور داشته باشیم و فرهنگ‌سازی کنیم، مسائل دانشجو را بشنویم و بشناسیم. کمترین کمک ما به او همدلی و توجه به کرامت دانشجویی در ابعاد مختلف است. اگر این کار را انجام دادیم آن وقت می‌توانیم بگوییم موثر هستیم؛ اگر نه برنامه‌های ما تنها برای گزارش‌دهی خوب است و اثربخشی ندارد.
نگاه کاریکاتوری و تزیینی به فرهنگ
معاون فرهنگی جهاد تهران خاطرنشان کرد: فرهنگ زینت‌المجالس است و نگاه ما به حوزه فرهنگ به طور خاص در دانشگاه کاریکاتوری و تزیینی شده است. فرهنگ از موضوعات سهل و ممتنع است. هرکس تصور می‌کند می‌داند فرهنگ چیست و خود را صاحب‌نظر می‌داند، اما وقتی راهکاری در حوزه فرهنگ از او می‌خواهیم ناتوان است. کسی که در حوزه فرهنگ می‌خواهد کار کند باید نگاه خبرگی و کارشناسی و دلسوزی عمیق و سعه صدر داشته باشد. فرهنگ زیربنای سایر موضوعات است. کسی که در حوزه فرهنگ کار می‌کند باید این‌گونه ببیند، نه اینکه فرهنگ پوششی برای کار‌های دیگر باشد. نگاه پوششی به فرهنگ، فرهنگ را به حاشیه و قهقرا می‌برد.
به گفته معاون فرهنگی جهاد تهران، عدم توجه کارشناسی و عجله در کار و چیره شدن نگاه آماری و کمی در مسائل فرهنگی که در میان برخی از متولیان فرهنگ مشاهده می‌شود باعث به وجود آمدن رقابت‌هایی از نوع منفی شده و بعضی متولیان برای رقابت و گزارش‌دهی این آمار‌ها را هم جابجا می‌کنند و افزایش می‌دهند؛ در حالی که خود می‌دانند چه می‌کنند که نباید و چه نمی‌کنند که باید.
سایش مدیران فرهنگی، خودباختگی، دنیاگرایی
وی سایش مدیران فرهنگی را عامل دیگری در عدم موفقیت برنامه‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها دانست و گفت: این به آن معناست که از اصول و آرمان‌ها دست بکشیم و شعار‌هایی بدهیم که به آنها باورنداریم. باید بدانیم معنای واقعی شعار، راه و روش است، حتی به لحاظ لغتی از آن به عنوان لباس زیر تعبیر می‌کنند. یعنی وقتی شعار می‌دهیم باید نزدیکترین چیزی باشد که آن را پیگیری می‌کنیم. بیان یک جمله آهنگین و جذب‌کننده شعار نیست. باید با تمام وجود در خدمت شعار بود. شعار، نماد دلدادگی به یک موضوع است. متاسفانه خیلی از مدیران فرهنگی شعاری و به معنای آهنگین آن هستند. این سایش مدیران و عدم توجه درست و اثربخش به فرهنگ تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله تردید در آرمان‌ها، ضعف بنیه فرهنگی، ضعیف شدن روحیه خودباوری، دنیاگرایی و به تعبیری تکالب در دنیاگرایی رخ می‌دهد.
با برچسب اسلامی زدن فرهنگ ما اسلامی نمی‌شود
فارسی گفت: نگاه سیاسی و خطی به فرهنگ و ارزش‌ها عامل دیگر عدم موفقیت برنامه‌های فرهنگی به طور ویژه در دانشگاه‌ها است. این سم مهلکی در حوزه فرهنگ است. ممکن است در تکنیک و روش‌های اجرا با هم تفاوت داشته باشیم و یا در روش اجتماعی کردن ارزش‌ها اختلاف نظری باشد، ولی اینکه بیاییم ارزش‌های فرهنگی و اعتقادی خود را عوض کنیم و زاویه بدهیم و صرفا یک برچسب اسلامی به ارزش‌های فرهنگی غیر بومی و مدرن بزنیم و آن را به خورد جامعه بدهیم، این خیانت به اعتقادات و فرهنگ کشور است.
وی ادامه داد: مخاطب که همه اجزاء تفکرات افراد را نمی‌شناسد، تصور می‌کند فردی که به عنوان صاحب نظر سخن می‌گوید نخبه فرهنگی است و بر اساس منظومه تفکر و فرهنگ اسلامی حرف می‌زند.
معاون فرهنگی جهاد تهران گفت: نگاه ما باید نگاه دینی و درچارچوب نظام ولایت فقیه باشد. اگر با این مبنا و تراز حرکت کردیم و نبوغ خود را روش و قالبی جذاب برای اجرا نشان دادیم، می‌توانیم بگوییم در مسیر درستی هستیم.
رویکرد میان رشته‌ای؛ راهکار مناسبی برای کنکاش در مسائل فرهنگی دانشگاه‌ها
وی رویکرد میان رشته‌ای را یکی از راهکار‌های برون‌رفت از اختلال‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها دانست و گفت: اگر می‌خواهیم مسائل و معضلات فرهنگی این عرصه را کم کنیم، باید نگاه بین رشته‌ای به آن داشته باشیم. از منظر‌ها و در سطوح مختلف فردی، اجتماعی و... مسائل و موضوعات فرهنگی را بسنجیم و کنکاش کنیم تا بتوانیم بهتر کار کنیم؛ لذا رویکرد میان رشته‌ای در رصد، تحلیل و ارائه راهبرد و راهکار درموضوعات و مسائل فرهنگی دانشگاه‌ها می‌تواند موثر باشد.
حسن فارسی در ادامه این گفت‌وگو و با اشاره به برنامه‌های سازمان جهاد دانشگاهی تهران در حوزه فرهنگ اظهار کرد: برنامه‌های ما خارج از برنامه‌های معاونت فرهنگی دفتر مرکزی نیست و آنچه که در برنامه‌های فرهنگی ما تعیین کننده است، لزوم توجه به برنامه ششم توسعه جهاد در حوزه فرهنگی است. البته ارزیابی فعالیت‌های گذشته و ترسیم نقشه آینده ذیل اسناد بالادستی حوزه فرهنگی از اولویت‌های ما است.
وی در ادامه به فعالیت‌های جهاد تهران در حوزه فرهنگ اشاره کرد و افزود: از جنبه عملیاتی برنامه‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی با یک تقسیم‌بندی کلی به سه دسته طرح‌های ملی، هماهنگ و داخلی تقسیم می‌شوند که مهم‌ترین طرح ملی در حوزه فرهنگی که از سوی سازمان جهاد تهران اجرا می‌شود، آیین اعطای تندیس ملی فداکاری دانشجویان است که تا کنون هفت دوره آن برگزار شده وهشتمین دوره این آیین نیز کلید خورده و آذرماه امسال برگزار می‌شود.
به گفته فارسی، سازمان جهاد دانشگاهی تهران به صورت هماهنگ با دیگر واحد‌ها در بحث مناظرات دانشجویی که از برنامه‌های حوزه فرهنگی جهاد دانشگاهی و سازمان دانشجویان است مشارکت فعال دارد و بخش دانشگاهی هفتمین دوره در شهریورماه در دانشگاه تهران برگزار خواهد شد.
وی گفت: بخش دیگری از برنامه‌های عملیاتی معاونت فرهنگی جهاد تهران با توجه به بخش‌ها و مراکز تابعه برنامه‌ریزی می‌شود. مثلا مرکز مهارت آموزی و کارآفرینی دانشجویان برنامه‌های متعددی از جمله برگزاری جشنواره کارآفرینی، برپایی اردو‌های کارآفرینی و سینمای کارآفرینی را در برنامه‌های خود دارد.
معاون فرهنگی جهاد تهران همچنین با اشاره به دغدغه این سازمان در حوزه ترویج فرهنگ دینی و گفتمان اسلامی گفت: در مرکز سپهر اندیشه، نشست‌ها و کارگاه‌های متعدد علمی - تخصصی برگزار می‌شود که اولویت اصلی آن پرداختن به مباحث دینی، فلسفی، علوم اجتماعی، علوم سیاسی و فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی بوده و موضوعات نشست‌ها حول این محور‌ها است. به همین منظور برنامه‌های مشخصی در این مرکز برای برگزاری نشست‌های تخصصی حول محور قرآن و اهل بیت(ع) دنبال می‌شود. تاکید ما در برگزاری این نشست‌ها ترویج فرهنگ تفکر، اندیشه‌ورزی و سبک زندگی قرآنی در تمام عرصه‌های زندگی است.
فارسی افزود: در سال تحصیلی جدید به هنر‌های دیجیتال و پرداختن به این مقوله در دانشگاه از سوی مرکز آفرینش‌های هنری توجه بیشتری خواهد شد، تا با توجه به علاقه دانشجویان به این عرصه و هزینه‌های مالی کمتر آن نسبت به سایر فعالیت‌ها و البته ظرفیت بالای این حوزه کار‌های موثر و مفیدی انجام بشود.
وی همچنین به بحث ترویج کتاب و کتابخوانی و نقش سازمان جهاد تهران در این امر اشاره کرد و گفت: ضمن برنامه‌ریزی برای پیشرو شدن انتشارات در چند حوزه خاص، قصد داریم با استفاده از ظرفیت‌ها و ایده‌های دانشجویی در مباحث ترویج فرهنگ کتابخوانی که جزء وظایف ماست، فعالیت‌های موثری داشته باشیم.
به گفته معاون فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی تهران، دفتر مطالعات و نیازسنجی مغز متفکر حوزه فرهنگی سازمان است و موظف به پایش و تحلیل وضعیت فرهنگی دانشگاه‌ها و ارائه راهبرد و راهکار برای برنامه‌ریزی سایر بخش‌ها است.
حسن فارسی به ارزیابی فعالیت‌های گذشته معاونت فرهنگی جهاد تهران اشاره کرد و گفت: ضمن انجام کار‌های خوب و قابل توجهی در گذشته، بر اساس ارزیابی‌های انجام شده، نوعی انفصال و انقطاع بین حوزه فرهنگی جهاد و بدنه دانشجویی اتفاق افتاده و این باعث می‌شود نوعی روزمرگی در حوزه فرهنگ در جهاد و دانشگاه حاکم شود. دلیل آن هم این است که ارتباطی که می‌توان با بدنه دانشجویی هم در ارائه ایده و هم در اجرای برنامه‌ها داشت، قطع شده و همین باعث می‌شود که از دریافت ایده‌ها وطرح‌های جدید محروم و در اجرای برنامه هم با مشکل مواجه شویم.
وی در پایان افزود: نیاز ضروری در دانشگاه‌ها این است که تشکل‌های دانشجویی و فرهنگی نگاهی به سال‌های رونق فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها داشته باشند تا بتوانند ضمن آسیب شناسی آن دوره با تقویت نقاط قوت و فرصت‌ها تلاش کنند پویایی آن روز‌ها به دانشگاه‌ها برگردد. در این زمینه حوزه فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی تهران ضمن اعلام آمادگی برای هم‌اندیشی و هم‌افزایی با تشکل‌ها و نهاد‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه برای اثربخشی بیشتر، تمام ظرفیت خود را برای پویایی بیشتر فعالیت‌های فرهنگی-دانشجویی و بسترسازی برای تجربه اندوزی و توانمند سازی دانشجویان در حوزه‌های مختلف فرهنگی به کار خواهد گرفت.
گفت‌وگو از مریم روزبهانی
انتهای پیام
